9
داۋامى
ئاھ، مېنىڭ بېشىم سۇنىڭ بېشى،
كۆزۈم ياشنىڭ بۇلىقى بولسىئىدى!
ئۇنداقتا خەلقىمنىڭ قىزى ئارىسىدىكى ئۆلتۈرۈلگەنلەر ئۈچۈن كېچە-كۈندۈز يىغلايتتىم! يەش. 22‏:4؛ يەر. 4‏:19
ئاھ، مەن ئۈچۈن چۆل-باياۋاندا يولۇچىلار چۈشكىدەك بىر تۇرالغۇ بولسىئىدى!
ئۇنداقتا خەلقىمنى تاشلاپ، ئۇلاردىن ئايرىلغان بولاتتىم!
چۈنكى ئۇلارنىڭ ھەممىسى زىناخورلار،
مۇناپىقلارنىڭ بىر جامائىتىدۇر!» «ئۇلارنىڭ ھەممىسى زىناخورلار،...» ــ «زىناخورلار» بەلكىم روھىي جەھەتتىن ئېيتىلىدۇ، ئۇلار خۇداغا ۋاپاسىزلىق قىلىپ بۇتلارغا چوقۇنۇپ كەتتى.   يەر. 5‏:7، 8
 
پەرۋەردىگارنىڭ سۆزىنىڭ داۋامى
ــ ئۇلار ئوقياچى لەشكەرلەر ئوقيايىنى ئېگىلدۈرگەندەك تىلىنى يالغانچىلىققا ئېگىلدۈرۈشكە تەييارلىغان؛ ئۇلار زېمىندا ئۈستۈنلۈك قازانغان، بىراق بۇ سەمىمىيلىك بىلەن بولغان ئەمەس؛ ئۇلار رەزىللىك ئۈستىگە رەزىللىك قىلغان، مېنى ھېچ تونۇپ بىلمىگەن» ــ دەيدۇ پەرۋەردىگار. «ئۇلار زېمىندا ئۈستۈنلۈك قازانغان، بىراق بۇ سەمىمىيلىك بىلەن بولغان ئەمەس...» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «شۇ زېمىندا ئۇلار غەلىبە قىلغان، بىراق بۇ ھەقىقەتنى تىكلەش ئۈچۈن ئەمەس...».   يەش. 59‏:4،13،15؛ يەر. 6‏:7 ــ ھەربىرىڭلار ئۆز يېقىنىڭلاردىن ھېزى بولۇڭلار، قېرىنداشلىرىڭلارغا ھېچ تايانماڭلار؛ چۈنكى ھەربىر قېرىنداش پەقەتلا ئالدىغۇچى، خالاس، ھەربىر يېقىنلىرىڭ بولسا تۆھمەتخورلۇقتا يۈرمەكتە. يەر. 6‏:28 ئۇلار ھەربىرى ئۆز يېقىنلىرىغا ئالدامچىلىق قىلماقتا، ھېچكىم ھەقىقەتنى سۆزلىمەيدۇ؛ ئۇلار ئۆز تىلىنى يالغان سۆزلەشكە ئۆگىتىدۇ، ئۇلار قەبىھلىكتە ئۆزلىرىنى ئۇپرىتىدۇ. ئۇلار جەبىر-زۇلۇم ئۈستىگە جەبىر-زۇلۇم قىلماقتا، ئالدامچىلىقتىن يەنە بىر ئالدامچىلىققا ئۆتمەكتە؛ ئۇلار مېنى تونۇشنى رەت قىلىدۇ، ــ دەيدۇ پەرۋەردىگار. «ئۇلار قەبىھلىكتە ئۆزلىرىنى ئۇپرىتىدۇ (5-ئايەت)» ــ 5-ئايەتنىڭ ئاخىرقى قىسمى ھەم 6-ئايەتنىڭ باش قىسمىنىڭ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «ئۇلار قەبىھلىك قىلىپ توۋانى ھېچ بىلمەيدۇ. (6) سەن (يەرەمىيا) ئالدامچىلىق ئارىسىدا تۇرۇۋاتىسەن؛ ئالدامچىلىقى تۈپەيلىدىن ئۇلار مېنى تونۇشنى رەت قىلىدۇ...».
شۇڭا ساماۋى قوشۇنلارنىڭ سەردارى بولغان پەرۋەردىگار مۇنداق دەيدۇ: ــ مانا، مەن ئۇلارنى ئېرىتىپ تاۋلاپ سىنايمەن؛ خەلقىمنىڭ قىزىنىڭ رەزىللىكىگە ماڭا باشقا يول قالمىدىمۇ؟ ئۇلارنىڭ تىلى ئەجەل ئوقىدۇر؛ ئۇ ئالدامچىلىقنى سۆزلەيدۇ؛ ھەربىر ئېغىز سۆزىدە يېقىنى بىلەن تىنچ-ئامانلىقنى سۆزلەيدۇ، لېكىن كۆڭلىدە قىلتاق تەييارلايدۇ. زەب. 12‏:2-4؛ 28‏:3؛ 120‏:3-4؛ پەند. 30‏:14 بۇ ئىشلار تۈپەيلىدىن ئۇلارنى جازالىماي قويامدىم؟ ــ دەيدۇ پەرۋەردىگار، ــ مېنىڭ جېنىم مۇشۇنداق بىر ئەلدىن قىساس ئالماي قويامدۇ؟ يەر. 5‏:9،29
 
كېلىدىغان ئاپەت ئۈچۈن يەرەمىيا مەرسىيە ئوقۇيدۇ
10 «تاغلاردىكى يايلاقلار ئۈچۈن يىغا ۋە نالە-پەرياد كۆتۈرىمەن،
دالادىكى ئوتلاقلار ئۈچۈن مەرسىيە ئوقۇيمەن؛
چۈنكى ئۇلار كۆيۈپ كەتتىكى، ھېچكىم ئۇ يەردىن ئۆتمەيدۇ؛
كالىلارنىڭ ھۆركىرەشلىرى ئاڭلانمايدۇ؛
ھەم ئاسماندىكى ئۇچار-قاناتلار ھەم ھايۋاناتلارمۇ قېچىپ،
شۇ يەردىن كەتتى!».
 
پەرۋەردىگار سۆزىنى داۋام قىلىدۇ
11 ــ مەن يېرۇسالېمنى خارابلاشقان توپ-توپ دۆۋە، چىلبۆرىلەرنىڭ بىر تۇرالغۇسى قىلىمەن؛
يەھۇدا شەھەرلىرىنى ئادەم تۇرمايدىغان دەرىجىدە ۋايرانە قىلىمەن. يەر. 10‏:22
12 ــ كىم بۇ ئىشلارنى چۈشىنىشكە دانىشمەن بولىدۇ؟
كىم پەرۋەردىگارنىڭ ئاغزىدىن سۆز ئېلىپ بۇلارنى چۈشەندۈرەلەيدۇ؟
نېمىشقا زېمىن ۋەيرانە، ھېچكىم ئۆتمىگۈدەك، كۆيۈپ چۆل-باياۋاندەك بولۇپ كەتتى؟
13 پەرۋەردىگار دەيدۇ، ــ چۈنكى ئۇلار مەن ئۇلار ئالدىغا قويغان تەۋرات-قانۇننى تاشلىۋەتكەن، مېنىڭ ئاۋازىمغا قۇلاق سالمىغان ۋە ئۇنىڭدا ماڭمىغان،
14 بەلكى ئۆز قەلبىدىكى جاھىللىققا ئەگەشكەن، ئاتا-بوۋىلىرى ئۇلارغا ئۆگەتكەندەك بائاللارنىڭ كەينىگە ئەگىشىپ كەتكەن، «(يەھۇدا خەلقى) ...ئاتا-بوۋىلىرى ئۇلارغا ئۆگەتكەندەك بائاللارنىڭ كەينىگە ئەگىشىپ كەتكەن» ــ ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئېسىدە باركى، «بائال»لار ئىنتايىن يىرگىنچلىك بىر خىل بۇتلار ئىدى.
15 شۇڭا ساماۋى قوشۇنلارنىڭ سەردارى بولغان پەرۋەردىگار، ئىسرائىلنىڭ خۇداسى مۇنداق دەيدۇ: ــ مانا، مەن بۇ خەلققە كەكرىنى يېگۈزىمەن، ئۇلارغا ئۆت سۈيىنى ئىچكۈزىمەن، يەر. 8‏:14؛ 23‏:15 16 ئۇلارنى ئۇلار ياكى ئاتا-بوۋىلىرى ئىلگىرى ھېچ تونۇمايدىغان ئەللەر ئارىسىغا تارقىتىمەن؛ مەن ئۇلارنى يوقاتقۇچە ئۇلارنىڭ كەينىدىن قوغلاشقا قىلىچنى ئەۋەتىمەن. لاۋ. 26‏:33
17 ساماۋى قوشۇنلارنىڭ سەردارى بولغان پەرۋەردىگار مۇنداق دەيدۇ: ــ كۆڭۈل قويۇڭلار، ماتەمچى ئاياللارنى كېلىشكە چاقىرىڭلار، يىغلاشقا ئەڭ ئۇستا بولغان قىز-ئاياللارنى چاقىرىپ كېلىشكە ئادەم ئەۋەتىڭلار! «كۆڭۈل قويۇڭلار، ماتەمچى ئاياللارنى كېلىشكە چاقىرىڭلار، يىغلاشقا ئەڭ ئۇستا بولغان قىز-ئاياللارنى چاقىرىپ كېلىشكە ئادەم ئەۋەتىڭلار!» ــ كونا زامانلاردا بەزى باي ئادەملەر ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنى دەپنە قىلىشتا مۇشۇنداق «يىغلاشقا ماھىر» ئاياللارنى «كەيپىياتنى يارىتىش» ئۈچۈن ياللايتتى (مەسىلەن، ئىنجىل، «مات.» 37:9نى كۆرۈڭ).
 
يەرەمىيا پەرۋەردىگارنىڭ سۆزلىرىگە جاۋاب بېرىدۇ
18 ــ بەرھەق، ئۇلار تېز كەلسۇن، بىز ئۈچۈن زور يىغا كۆتۈرسۇنكى، بىزنىڭ كۆزلىرىمىزدىنمۇ ياشلار تاراملاپ تۆكۈلسۇن، چاناقلىرىمىزدىنمۇ ياش تامچىلىرى ئاقسۇن ــ 19 چۈنكى زىئوندىن يىغا ئاۋازى ئاڭلىنىپ: ــ «بىز قانچىلىك بۇلاڭ-تالاڭ قىلىندۇق! قانچىلىك شەرمەندە بولدۇق! ئۇلار تۇرالغۇلىرىمىزنى ئۆرۈۋەتتى، بىز زېمىنىمىزنى تاشلىدۇق!» ــ دېيىلىدۇ.
20 پەرۋەردىگارنىڭ سۆزىنى ئاڭلاڭلار، ئى ئاياللار،
ئۇنىڭ ئاغزىدىكى سۆزگە قۇلاق سېلىڭلار؛
قىزىڭلارغا يىغلاشنى ئۆگىتىڭلار،
ھەربىرىڭلار يېقىنىڭلارغا مەرسىيە ئوقۇتۇڭلار؛
21 چۈنكى ئۆلۈم بولسا دېرىزىلىرىمىزدىن يامىشىپ كىرگەن،
ئوردا-ئىستىھكاملىرىمىزغىمۇ كىرگەن؛
ئۇ بالىلارنى كوچىلاردىن،
يىگىتلەرنى رەستە-مەيدانلاردىن يۇلۇپ تاشلىغان.
22  يېقىنلىرىڭلارغا ئۇقتۇرۇپ: «پەرۋەردىگار مۇنداق دەيدۇ: ــ
بەرھەق، جەسەتلەر دالادا تېزەكتەك يىقىلىدۇ؛
ئۇلار ئورمىچىنىڭ ئورغىقىنىڭ ئاستىغا يىقىلغان،
لېكىن ھېچكىم يىغمايدىغان باشاقتەك يەرگە چېچىلىدۇ!» ــ دەڭلار! يەر. 7‏:33
 
23 پەرۋەردىگار مۇنداق دەيدۇ: ــ
دانا كىشى دانالىقى بىلەن، كۈچلۈك كىشى كۈچلۈكلىكى بىلەن، باي بايلىقلىرى بىلەن پەخىرلىنىپ ماختانمىسۇن؛ 1كور. 1‏:31؛ 2كور. 10‏:17 24 پەخىرلىنىپ ماختىغۇچى بولسا شۇنىڭدىن، يەنى مېنى، يەر يۈزىدە مېھىر-مۇھەببەت، ئادالەت ۋە ھەققانىيلىقنى يۈرگۈزگۈچى مەن پەرۋەردىگارنى تونۇپ يەتكەنلىكىدىن پەخىرلىنىپ ماختانسۇن؛ چۈنكى مېنىڭ خۇرسەنلىكىم دەل مۇشۇ ئىشلاردىندۇر، ــ دەيدۇ پەرۋەردىگار. 25 مانا، شۇنداق كۈنلەر كېلىدۇكى، ــ دەيدۇ پەرۋەردىگار، ــ مەن خەتنە قىلمىغانلارنى خەتنە قىلىنغانلار بىلەن بىللە جازالايمەن؛ 26 يەنى مىسىر، يەھۇدا، ئېدوم، ئاممونىيلار ۋە موئابىيلار، جۈملىدىن چۆل-باياۋاندا تۇرۇۋاتقان، چېكە چاچلىرىنى چۈشۈرۈۋەتكەن ئەللەرنى جازالايمەن؛ چۈنكى بۇ ئەللەرنىڭ ھەممىسى خەتنىسىزدۇر؛ ئىسرائىلنىڭ بارلىق جەمەتىمۇ كۆڭلىدە خەتنىسىزدۇر. «... بۇ ئەللەرنىڭ ھەممىسى خەتنىسىزدۇر؛ ئىسرائىلنىڭ بارلىق جەمەتىمۇ كۆڭلىدە خەتنىسىزدۇر» ــ بۇ 25- ۋە 26-ئايەتلەر يەھۇدا (ئىسرائىل)غا ئىنتايىن ئېغىر كېلىشى كېرەك ئىدى. چۈنكى پەرۋەردىگار ئۇلارنى، ئۆزلىرى كەمىسىتىدىغان خەتنە قىلىنمىغان «يات ئەللەر» قاتارىدا «خەتنە قىلىنمىغان»دەك ھېسابلايدۇ. خۇدانىڭ كۆز ئالدىدا يەھۇدا خەتنىسىز، يەنى ئۇ ئىبراھىم خەتنە ئارقىلىق تۈزگەن ئەھدىگە لايىق ئەمەس بولۇپ قالدى. «كۆڭلى خەتنىسىز» ــ «كۆڭلى بۇ رەزىل دۇنيادىكى رەزىل ئاززۇ-ھەۋەسلىرىدىن كېسىلگەن ئەمەس، خۇدا ۋە ئۇنىڭ ئىبادىتى ئۈچۈن رەزىللىكتىن ئايرىلغان ئەمەس» دېگەن مەنىدە. «ئەزاكىيال»غا قوشۇلغان «قوشۇمچە سۆزىمىز»نى ۋە ئىنجىل، «رىم.» 2-باب، «فىل.» 3:3، «كول.» 11:2نى كۆرۈڭ).
يەنە كېلىپ خەتنە «كۆڭلىدە ئەمەس» بولسا، «چېكە چاچلىرىنى چۈشۈرۈۋېتىش» (بەلكىم بۇتپەرەسلەرنىڭ ماتىمىنىڭ بىر ئىپادىسى)تىن ھېچقانداق پەرقى ياكى ئەھمىيىتى يوقتۇر.
   لاۋ. 26‏:41؛ رىم. 2‏:28،29
 
 

9:1 يەش. 22‏:4؛ يەر. 4‏:19

9:2 «ئۇلارنىڭ ھەممىسى زىناخورلار،...» ــ «زىناخورلار» بەلكىم روھىي جەھەتتىن ئېيتىلىدۇ، ئۇلار خۇداغا ۋاپاسىزلىق قىلىپ بۇتلارغا چوقۇنۇپ كەتتى.

9:2 يەر. 5‏:7، 8

9:3 «ئۇلار زېمىندا ئۈستۈنلۈك قازانغان، بىراق بۇ سەمىمىيلىك بىلەن بولغان ئەمەس...» ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «شۇ زېمىندا ئۇلار غەلىبە قىلغان، بىراق بۇ ھەقىقەتنى تىكلەش ئۈچۈن ئەمەس...».

9:3 يەش. 59‏:4،13،15؛ يەر. 6‏:7

9:4 يەر. 6‏:28

9:6 «ئۇلار قەبىھلىكتە ئۆزلىرىنى ئۇپرىتىدۇ (5-ئايەت)» ــ 5-ئايەتنىڭ ئاخىرقى قىسمى ھەم 6-ئايەتنىڭ باش قىسمىنىڭ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «ئۇلار قەبىھلىك قىلىپ توۋانى ھېچ بىلمەيدۇ. (6) سەن (يەرەمىيا) ئالدامچىلىق ئارىسىدا تۇرۇۋاتىسەن؛ ئالدامچىلىقى تۈپەيلىدىن ئۇلار مېنى تونۇشنى رەت قىلىدۇ...».

9:8 زەب. 12‏:2-4؛ 28‏:3؛ 120‏:3-4؛ پەند. 30‏:14

9:9 يەر. 5‏:9،29

9:11 يەر. 10‏:22

9:14 «(يەھۇدا خەلقى) ...ئاتا-بوۋىلىرى ئۇلارغا ئۆگەتكەندەك بائاللارنىڭ كەينىگە ئەگىشىپ كەتكەن» ــ ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئېسىدە باركى، «بائال»لار ئىنتايىن يىرگىنچلىك بىر خىل بۇتلار ئىدى.

9:15 يەر. 8‏:14؛ 23‏:15

9:16 لاۋ. 26‏:33

9:17 «كۆڭۈل قويۇڭلار، ماتەمچى ئاياللارنى كېلىشكە چاقىرىڭلار، يىغلاشقا ئەڭ ئۇستا بولغان قىز-ئاياللارنى چاقىرىپ كېلىشكە ئادەم ئەۋەتىڭلار!» ــ كونا زامانلاردا بەزى باي ئادەملەر ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنى دەپنە قىلىشتا مۇشۇنداق «يىغلاشقا ماھىر» ئاياللارنى «كەيپىياتنى يارىتىش» ئۈچۈن ياللايتتى (مەسىلەن، ئىنجىل، «مات.» 37:9نى كۆرۈڭ).

9:22 يەر. 7‏:33

9:23 1كور. 1‏:31؛ 2كور. 10‏:17

9:26 «... بۇ ئەللەرنىڭ ھەممىسى خەتنىسىزدۇر؛ ئىسرائىلنىڭ بارلىق جەمەتىمۇ كۆڭلىدە خەتنىسىزدۇر» ــ بۇ 25- ۋە 26-ئايەتلەر يەھۇدا (ئىسرائىل)غا ئىنتايىن ئېغىر كېلىشى كېرەك ئىدى. چۈنكى پەرۋەردىگار ئۇلارنى، ئۆزلىرى كەمىسىتىدىغان خەتنە قىلىنمىغان «يات ئەللەر» قاتارىدا «خەتنە قىلىنمىغان»دەك ھېسابلايدۇ. خۇدانىڭ كۆز ئالدىدا يەھۇدا خەتنىسىز، يەنى ئۇ ئىبراھىم خەتنە ئارقىلىق تۈزگەن ئەھدىگە لايىق ئەمەس بولۇپ قالدى. «كۆڭلى خەتنىسىز» ــ «كۆڭلى بۇ رەزىل دۇنيادىكى رەزىل ئاززۇ-ھەۋەسلىرىدىن كېسىلگەن ئەمەس، خۇدا ۋە ئۇنىڭ ئىبادىتى ئۈچۈن رەزىللىكتىن ئايرىلغان ئەمەس» دېگەن مەنىدە. «ئەزاكىيال»غا قوشۇلغان «قوشۇمچە سۆزىمىز»نى ۋە ئىنجىل، «رىم.» 2-باب، «فىل.» 3:3، «كول.» 11:2نى كۆرۈڭ). يەنە كېلىپ خەتنە «كۆڭلىدە ئەمەس» بولسا، «چېكە چاچلىرىنى چۈشۈرۈۋېتىش» (بەلكىم بۇتپەرەسلەرنىڭ ماتىمىنىڭ بىر ئىپادىسى)تىن ھېچقانداق پەرقى ياكى ئەھمىيىتى يوقتۇر.

9:26 لاۋ. 26‏:41؛ رىم. 2‏:28،29