Balua ya Pauli kwa
Valumi
Ulongolelu
Chitabu chenichi cha Valumi chayandikwi na mtumi Pauli pagati ya mwaka wa 54 na 58 peamali kuvelekewa Kilisitu. Pauli mwene avi akona kuhamba ku Loma, nambu atumili balua yeniyi muni avapela malagizu vandu vevakumsadika Kilisitu vevavi ku Loma, vandu voha Vayawudi na vandu vangali Vayawudi. Pauli ayandiki balua iyi lukumbi peatamayi pamuji wa Kolinto. Pauli avayandikili muni vandu voha vamsadika na kumyidakila Yesu Kilisitu (musula ya 16:26).
Chitabu cha Valumi ndi chitabu chechiganikiwa neju kuvatangatila vandu vevakumsadika Kilisitu kila pandu na lukumbi lwoha. Pauli adandawili hotohoto kuuvala usangula wetihotola kupata mu njila ya Yesu Kilisitu. Mewa Pauli awunganisi Lilovi la Bwina la Yesu Kilisitu na Lilaganu la Kadeni. Vasomi vamahele vayidakilana kuvya chindu chivaha neju muchitabu ichi ndi (musula ya 1:16). Wewijova, “Yati nikuliwonela Iepi soni Lilovi la Bwina, ndava muni ndi makakala ga Chapanga ndava ya usangula wa kila mundu mweisadika, kutumbula kwa Vayawudi na kangi kwa vandu vangali Vayawudi.” Pandu pakutumbula pa chitabu ichi cha Valumi (musula ya 1-12). Yijova umanyi ndava ya kummanya Chapanga na pandu pa pili yani (musula 13-15). Kuvi na malagizu ga tihenga wuli kutama ngati Vakilisitu.
Gegavi
Pauli itumbula kuyandika balua yaki ngati cheayovalili kwa kujimanyisa mwene mumayadiku (musula ya 1:1-15).
Kangi iyandika ndava ya vandu chevavili na ndava ya uhotola wa kusanguliwa mu njila ya Yesu Kilisitu (musula za 1:16-11:36).
Neju ya ago Pauli akuvapela malagizu ga mukutama kwa kumsadika Kilisitu (musula za 12:1-15:13).
Mwishu Pauli imalakisila balua yaki kwa Valumi kwa kuvajambusa misambi ya vandu vevakumsadika Kilisitu va ku Loma (musula ya 16).
1
1 Nene Pauli niyandika balua iyi, mtumisi wa Kilisitu Yesu, mwenikemeliwi kuvya mtumi na kuhaguliwi na Chapanga, kwa lihengu la kuvakokosela vandu Lilovi la Bwina.
2 Penapo kadeni, Chapanga avahaidili vandu Lilovi la Bwina lenili, mu njila ya vamlota vaki ngati cheyiyandikwi mu Mayandiku Gamsopi. 3 Lilovi la Bwina lenili likumvala Mwana wa Chapanga, BAMBU witu Yesu Kilisitu, muhiga avelekiwi mu lukolo lwa nkosi Daudi. 4 Nambu kuuvala wumi waki chimpungu wa Mpungu Msopi ajilangisi kwa makakala gaki kuvya Mwana wa Chapanga kwa kuyuka kwaki. 5 Mu njila yaki, nene nipewili ubwina wa Chapanga kuvya mtumi, muni ndava ya Kilisitu nivalongosayi vandu va milima yoha vasadikayi na kuyidakila. 6 Nyenye ndi pagati ya vandu venavo vevitama ku Loma, muhaguliwi muvyai vandu vaki Yesu Kilisitu.
7 Hinu nikuvayandikila mwavoha nyenye mwemwitama ku Loma ndi Chapanga akuvagana, akavahagula muvyai vandu vaki.
Nikuvaganila uteke na ubwina kuhuma kwa Chapanga Dadi witu na BAMBU witu Yesu Kilisitu.
Pauli igana kuvagendelela vandu va ku Loma
8 Nitumbula kumsengusa Chapanga wangu mu njila ya Yesu Kilisitu ndava yinu mwavoha, ndava sadika yinu yiyuwaniki na vandu voha va pamulima. 9 Nikumhengela Chapanga, kwa mtima wangu woha kwa kukokosa Lilovi la Bwina la Mwana waki, mwene amanyili kuvya nijova chakaka kuvya nikuvakumbuka 10 lukumbi lwoha nikumuyupa mwene. Nikumuyupa Chapanga akaganayi, anihotosa nihotola kuvagendelela. 11 Muni ninogela neju kuvalola na kuhanganila pamonga njombi yeakuvapela Mpungu Msopi muni avakangamalisa. 12 Chenijova apa tavoha tikangamalisanayi, sadika yangu yivakangamalisa nyenye, na sadika yinu yinikangamalisa nene.
13 Valongo vangu, nigana mumanyai kuvya naganili pamahele kuvagendelela, nambu mbaka hinu nibesiwi. Nigana kupata gabwina pagati yinu nyenye vandu mwemukumsadika Kilisitu ngati chenapatili pagati ya vandu vangali Vayawudi. 14 Nivii na lihengu la kuvakokosela vandu voha vevavili na uyovelu yabwina na vana matendu yihakau, vevachenjili na vayimu. 15 Hinu nene ninogela neju kulikokosa Lilovi la Bwina mewawa nyenye mwemwitama ku Loma.
Makakala ga Lilovi La Bwina
16 Nikuliwonela lepi soni Lilovi la Bwina, ndava lina makakala ga Chapanga ga kumsangula kila mundu mweisadika, kutumbula kwa Vayawudi kangi kwa vangali Vayawudi mewawa. 17 Muni Lilovi la Bwina lilangisa hotohoto Chapanga cheakuvayidakila vandu vavyai vabwina kwaki. Kwa njila ya kusadika kutumbula utumbukanu mbaka mwishu. Ngati cheyiyandikwi mu Mayandiku Gamsopi, “Mundu mweakitiwi kuvya mbwina palongolo ya Chapanga yati itama kwa sadika.”
Vandu voha vakumbudila Chapanga
18 Chapanga amanyisi ligoga laki kuhuma kunani kwa Chapanga kwa kumbudila na uhakau woha wa vandu, vene kwa uhakau wavi vakuudiva uchakaka ukoto kumanyikana. 19 Ndava muni, gala gegikita Chapanga amanyikana kwavi gavi hotohoto, muni Chapanga mwene agalangisi kwavi. 20 Kutumbula Chapanga peawumbili mulima, makakala gaki ga magono goha gangali mwishu na uchapanga waki, chewimanyikana hotohoto hati ngati uloleka lepi kwa mihu. Nambu vandu vihotola kuulola kwa vindu vyeawumbili Chapanga. Hinu vandu vavi lepi na chindu chakujikengelela! 21 Pamonga vammanyili Chapanga, nambu vakumlumba lepi na kumsengusa, pahali paki, maholo gavi gauyimu na mitima yavi yisopiwi chitita. 22 Vimeka kuvya vachenjili nambu vayimu. 23 Vileka kumulumba Chapanga mweifwa lepi, na pahali paki vakuhilumba himong'omong'o yeyiwanangana na mundu mweifwa, ngati videge amala hinyama amala vingokoko yeyikwava.
24 Ndava yeniyo, Chapanga avalekili valandayi mnogo uhakau wa mitima yavi na kukitilana mambu ga soni muhiga zavi. 25 Vakuung'anamusa uchakaka wa Chapanga kuvya udese, vakuvigundamila na kuvihengela vindu vyeviwumbiwi pahala pa Chapanga, vakumlumba lepi muwumba mwene mweiganikiwa kulumbiwa magono goha gangali mwishu! Ena.
26 Ndava vikita genago, Chapanga avalekili valandayi mnogo wavi uhakau wa soni. Hati vadala valekili kugona na vagosi ngati cheyiganikiwa pahala paki vinogelana vene kwa vene. 27 Na vagosi mewawa, valekili kugona na vadala ngati cheyiganikiwa, badala yaki vinogelana vene kwa vene. Vagosi kwa vagosi vikitilana mambu ga soni, ndava yeniyo vakujiletela vene kuhamuliwa kwa uhakau wavi wevahengili.
28 Ndava muni vandu avo vabelili kuvika muluhala lwavi uchakaka wa kummanya Chapanga, namwene avalekili valanda luhala lwavi luhakau, vakitili gala gegabesiwi kukitiwa. 29 Vandu venavo vamemili uhakau woha, uhakau na uhutulu mnogo kuyola vindu wihu na ukomaji na luhonda na udese na kuhenga matendu gahakau na kuheha, 30 na kuvakupakisa vayavi na vevakumuyomela Chapanga na veviliga na vevakujilumba na vevimeka na viyidakilana kukita gahakau na vala vevibela kuvayidakila vala vevavaveliki, 31 vayimu na vilanda lepi lilaganu lavi na vakuvagana lepi vandu na vakuvahengela lepi lipyana vandu vangi. 32 Vamanyili ngati malagizu ga Chapanga gijova vandu vevikita vindu ngati ivi viganikiwa kufwa, nambu vikita vindu vyenivyo ndi lepi vindu ivyo ndu, ndi mewawa vakuvayidakila vevikita vindu vyenivyo.